niedziela, 18 marca 2018

Tropem zamków krzyżackich część 2


Kolejna część przeglądu zamków krzyżackich znajdujących się na terytorium Polski. Niestety wiele z nich już nie istnieje lub pozostały jedynie ruiny. Niemniej nawet ruiny potrafią być intrygujące. Natomiast zamki, które przetrwały funkcjonują do dziś mając w swojej ofercie liczne ciekawostki i atrakcje.

Spis treści

  1. Zamek w Gniewie
  2. Zamek w Kwidzynie
  3. Pozostałości po zamku w Nowem
  4. Ruiny zamku w Grudziądzu
  5. Ruiny zamku w Pokrzywnie
  6. Ruiny zamku w Radzyniu Chełmińskim
  7. Park miniatur w Chełmnie

Gniew

Budowa zamku rozpoczęła się w 1290 roku w miejscu prowizorycznej warowni. Po 20-30 latach budowy powstała najpotężniejsza twierdza zakonu na lewym brzegu Wisły. W XV wieku przeprowadzono przebudowę zamku, między innymi zlikwidowano wjazd od południa na rzecz wjazdu od wschodu, zbudowano ufortyfikowane podzamcze z bramą północną i Wodną. W 1466 roku zamek przeszedł w ręce polskie, gdzie ustanowiono siedzibę starostwa. W latach 1625-1635 oraz 1655-1656 warownia została zniszczona przez Szwedów. W drugiej połowie XVII wieku, gdy starostą był Jan Sobieski wybudowano pałac myśliwski oraz Pałac Marysieńki. Następnie, po pierwszym rozbiorze Polski zamek przeszedł w ręce Prus. Zamek zaczął pełnić rolę koszar, później spichlerza. W XIX wieku wieża główna została rozebrana. Na zamku funkcjonowało więzienie w latach 1856-1859. W 1921 roku zamek został zniszczony przez pożar. Rekonstrukcję podjęto w latach 1968 - 1974 oraz począwszy od 1992 roku.

Dziedziniec zamkowy
Aktualnie na zamku działa Bractwo Rycerskie, cyklicznie są organizowane turnieje rycerskie, pokazy kowalstwa artystycznego i wiele innych imprez. Zwiedzanie zamku z przewodnikiem kosztuje 15 zł (bilet normalny) lub 10 zł (bilet ulgowy).
Zamek Gniew nocą od stronydojazdu

Kwidzyń

Budowa tego zamku rozpoczęła się w 1322 i trwała do drugiej połowy XIV wieku. Do elewacji zachodniej jest dostawione największe gdanisko wśród zamków krzyżackich. Połączone jest z zamkiem poprzez ganek wsparty na 5 wysokich arkadach. Od strony północnej dostawione jest tzw. małe gdanisko (wieża studzienna), która połączona jest z zamkiem jedynie dwoma arkadami. Zamek został mocno zniszczony podczas wojny trzynastoletniej oraz w latach 1478 i 1520. W 1798 roku skrzydło południowe oraz częściowo skrzydło wschodnie zostało rozebrane. Następnie wnętrza były przebudowywane na potrzeby urzędów i szkoły. Rozbiórki trwały aż Fryderyk Wilhelm IV nakazał ich wstrzymania w 1854 roku. W 1874 rozpoczęto prace renowacyjne, które doporowadziły do zniekształcenia gotyckich elewacji. Od okresu międzywojennego mieści się tutaj muzeum. Pierwotnie było tutaj muzeum regionalne, aktualnie znajduje się oddział Muzeum Zamkowego w Malborku. Warto dodać, że w Kwidzynie były dwie warownie. Druga była położona na południowy-zachód od miasta. Wojska polskie zniszczyły ją w 1520 roku. Zamek nigdy nie został odbudowany.
Muzeum jest czynne od wtorku do niedzieli, od godziny 9:00 do 17:00 w okresie od 1 maj do 30 września, od 9:00 do 15:00 w okresie od 1 października do 30 kwietnia. Bilet normalny kosztuje 10 zł, ulgowy 5 zł, bilet EURO CARD 5 zł. Wejście na godzinę przed zamknięciem kosztuje 5 zł dla biletu normalnego, ulgowy 2 zł, bilet EURO CARD 2 zł.

Widok na największe gdanisko wśród zamków krzyżackich

Nowem

Krzyżacy budowali ten murowany zamek od 1350 do 1404 roku. Zamek był otoczony murami obronnymi, posiadał cztery wieże. Od 1466 roku, tj. od drugiego pokoju toruńskiego mieściła się tutaj siedziba starostów polskich. Zamek został mocno zdewastowany podczas wojen szwedzkich. Po pierwszym rozbiorze, pod koniec XVIII wieku prusacy znacząco rozebrali zamek. Zachował się tylko dom mieszkalny, który pierwotnie mieścił się w jednym ze skrzydeł, który to z kolei w 1787 roku został przekształcony na zbór ewangelicki. Następnie był tutaj magazyn oraz remiza. Od 1992 roku mieści się tutaj centrum kultury oraz gminna biblioteka publiczna.

To co zostało po zamku

Grudziądz

Krzyżacy swój pierwszy zamek w Grudziądzu wybudowali w 1234 roku. Był on prawdopodobnie drewniany, zniszczony w 1243 roku. Podjęto decyzję o budowie nowego, murowanego zamku. Jego budowa trwała od ok. 1250 do 1299 roku. Zamek był siedzibą komtura krzyżackiego. W 1338 roku zawaliła się skarpa wiślana wraz z zachodnim skrzydłem zamku. W 1454 roku zamek został przekazany królowi polskiemu. Podczas wojen polsko-szwedzkich zamek był w rękach szwedzkich. W 1659 roku zdobyty przez Polaków.  Podczas tych wojen zamek mocno ucierpiał. Podjęto próby odbudowy, lecz mimo to, zamek popadł w ruinę. Od 1466 roku (drugi pokój toruński) do 1772 zamek był siedzibą starostów polskich. Po rozbiorach Polski, W XIX wieku Prusacy rozebrali znaczną część zamku. Ocalała tylko wieża Klimek, którą wysadzili Niemcy w 1945 roku. W 1956 roku teren zamkowy uporządkowano. W 2014 roku odbudowano wieżę Klimek. Wstęp na wieżę jest bezpłatny i możliwy od 9:00 do 18:00 w okresie zimowym (1 październik - 31 marzec) oraz od 9:00 do 20:00 w okresie letnim (1 kwietnia - 30 września).
Po zamku pozostały jedynie resztki ruin
Odbudowana wieża Klimek

Pokrzywno

Budowa zamku prawdopodobnie rozpoczęła się po przybyciu pierwszego komtura w 1279 roku. Zamek powstał w miejscu dawnego, średniowiecznego grodu, który został doszczętnie zniszczony. Budowa trwała aż do 1335 roku, gdyż prace budowlane były wstrzymywane ze względu na toczące się wojny z plemionami Prusów. Po wygranej bitwie pod Grunwaldem zamek na chwilę był w rękach polskich. Ostatecznie Polacy władali tym zamkiem od 1466 do 1772 roku, gdzie mieściło się starostwo. W 1611 roku pożar częściowo uszkodził zamek. W 1784 Prusacy sprzedali zamek niejakiemu Kayserowi, który stopniowo prowadził rozbiórkę zamku, aby pozyskać cegły i kamienie na inne budowle. Dopiero w 1934 roku ruiny zamku zostały uznane za zabytek. Aktualnie są one własnością prywatną.
Dawna brama wjazdowa na teren zamkowy
Po zamku zostały tylko niepełne ściany

Radzyń Chełmiński

Pierwsza warownia drewniano-ziemna powstała w 1234 roku. Zamek murowany powstał na przełomie XIII i XIV wieku, prawdopodobnie przed 1329 r. Zamek był uznawany za drugą najważniejszą twierdzą krzyżacką zaraz po zamku w Malborku. Dowodzi temu fakt, że wielki mistrz zakonu Ulrich von Jungingen przechowywał tutaj swoje skarby. W 1410 roku, po wygranej bitwie pod Grunwaldem zamek na chwilę został przejęty przez władze polskie. Na mocy pierwszego pokoju w Toruniu, zamek został zwrócony Krzyżakom, a ocalały skarb mistrza potajemnie został wywieziony do Pragi. Od 1466 do 1772 roku mieściła się tutaj siedziba starostów królewskich. W 1628 roku zamek został zniszczony przez Szwedów w ramach wojen polsko-szwedzkich. Po pierwszym rozbiorze na zamku mieściły się biura zarządu państwowych dóbr ziemskich władz pruskich. W 1780 roku przeniesiono je do miasta, a zamek systematycznie był rozbierany. W 1838 roku ruina została zabezpieczona. W latach 1886 - 1890 prowadzono tutaj badania. Kaplicę nakryto dachem na początku XX wieku. W latach 1961 - 1968 przeprowadzono prace konserwatorskie, gdzie m.in. częściowo zrekonstruowano mury. Aktualnie mieści się tutaj muzeum.



Park miniatur w Chełmnie

Swoją przygodę na terenach Polski Krzyżacy rozpoczęli w Chełmnie. Tutaj rozpoczęli budowę zamku w 1233 roku, który był stolicą zakonu aż do 1309 roku, kiedy to ukończono budowę zamku w Malborku. Prawie cała historia zamku jest powiązana z klasztorami żeńskimi. Zamek został rozebrany w XVIII wieku. Jego nikłe pozostałości znajdują się na terenie klasztoru.

Miniatura zamku w Toruniu

Niemniej warto w Chełmnie odwiedzić Park Miniatur Zamków Krzyżackich. Na jego terenie można podziwiać miniaturowe, choć wcale nie najmniejsze modele zamków. Zwłaszcza tych, które już nie istnieją lub pozostały jedynie ruiny. Park znajduje się w centrum przy ulicy Powstańców Wielkopolskich. Czynny jest jedynie w okresie letnim od 1 kwietnia do 30 października w godzinach 10:00 do 19:00, w niedzielę od 11:00 do 19:00. Wstęp jest bezpłatny.

Zamek w Kurzętniku - miniatura
 Miniatura zamku w Radzyniu Chełmińskim

2 komentarze: