Szlakiem cerkwi łemkowskich część 1

Wejście na teren cerkwi w Mochnaczce Niżnej

Spis treści

W Polsce znajdują się dziesiątki, jeśli nie setki cerkwi łemkowskich. W tym artykule zaprezentuje tylko kilka z nich:

Cerkiew w Brunarach Wyżnych
Cerkiew w Polanach
Cerkiew w Bereście
Cerkiew w Piorunce
Cerkiew w Czyrnej
Cerkiew w Mochnaczce Niżnej
Cerkiew w Tyliczu

Cerkiew w Brunarach Wyżnych

Cerkiew została wybudowana prawdopodobnie w 1797 r. W 1898 r. Antoni i Józef Bogdańscy wykonali polichromię o rokokowo-klasycystycznych motywach architektonicznych. Barokową polichromię z końca XVIII w. widać w nawie. W 1831 r. podczas remontu barokowy ikonostas z XVIII w. został przemalowany. Aktualnie cerkiew pełni rolę kościoła parafialnego grecko-katolickiego pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Cerkiew jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Można ją zwiedzać przez cały rok. W sezonie turystycznym (maj - październik) w dni powszednie od 9:00 do 18:00, w niedziele i święta od 12:00 - 17:00. Poza sezonem (listopad - kwiecień) kościół jest otwierany na życzenie zwiedzających po wcześniejszym umówieniu telefonicznym (przewodnik: 668-905-441) bądź e-mailowym (parafia@brunary.pl).

Cerkiew w Polanach

Świątynia została wybudowana w 1820 r. w miejscu, gdzie stała poprzednia cerkiew z 1667 r. Drewniany budynek składa się z trzech wieżyczek, pochyłych ścianach z izbicą i babińcem. Konstrukcja jest drewniana. Wewnątrz, regencyjno-rokokowy ikonostas pochodzi z XVIII w. (ikona Chrystusa Nauczającego oraz ikona św. Michała Archanioła). Natomiast z 1700 roku pochodzi barokowa ambona. Ołtarz zawiera obraz Piety z XVIII w. Na stropach można zobaczyć sceny biblijne. Z zewnątrz cerkiew otoczona jest zabytkowym murem. Obecnie jest to kościół filialny rzymskokatolicki pod wezwaniem św. Michała Archanioła.

Cerkiew w Bereście

Świątynia powstała w 1842 r. Cerkiew jest konstrukcji zrębowej, ściany są pokryte gontem. Ikonostas powstał w XIX w. poprzez zestawienie ikon z XVII i XVIII w. Barokowe ołtarze boczne z XVIII w. znajdują się w nawie. Ołtarz główny powstał w XIX w. wraz z baldachimem i tabernakulum. Aktualnie znajduje się tutaj parafia greckokatolicka św. św. Kosmy i Damiana. Cerkiew jest otwarta latem tj. od czerwca do końca września.

Cerkiew w Piorunce

Powstała w 1798 r. Konstrukcja jest trójdzielna, kwadratowe prezbiterium, natomiast nawa i babiniec są zrębowe. Wieża izbicowa obejmuje babiniec poprzez słupy. Wnętrze zostało ozdobione polichromią z 1930 r. W nawie znajdują się dwa boczne ołtarze z XVIII w. Wśród ikonostasu z XVII / XVIII w. interesujący jest portret łemkowskiego pasterza, gdyż zwykle w ikonostasie nie były umieszczane sceny świeckie. Pierwotnie była to cerkiew św. św. Kosmy i Damiana, obecnie jest to kościół p.w. Matki Bożej Różańcowej.

Cerkiew w Czyrnej

Świątynia została wybudowana w latach 1893 - 1894. Jest zorientowana trójdzielnie o konstrukcji zrębowej, na planie krzyża. Izbicowa, oszalowana wieża została zwieńczona hełmem i gzymsem zegarowym. Ikonostas pochodzi z początku XX w., ołtarzyk z XVII w. Na ścianie widnieje rokokowa ikona św. Paraskewi z drugiej połowy XVIII w. Pierwotnie była to świątynia greckokatolicka św. Paraskewi, teraz znajduje się tutaj kościół parafialny, rzymskokatolicki p.w. Niepokalanego Serca NPM.

Cerkiew w Mochnaczce Niżnej

Cerkiew greckokatolicka p.w. św. Michała Archanioła powstała w 1846 r. Budynek ma konstrukcję zrębową. Wieża jest konstrukcji słupowej. Całość ma dach namiotowy pokryty blachą. Wszystkie trzy baniaste wieżyczki posiadają ślepe latarnie. W latach 1960 - 1964 Lenczowski i Kruczka stworzyli polichromię figuralno-ornamentalną. Barokowo-klasycystyczny ikonostas pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku. Góra jest barokowa, dół późnoklasycystyczny. Środkowa część ikonostasu została przesłonięta przez obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z 1956 r. Aktualnie znajduje się tutaj kościół parafialny, rzymskokatolicki Matki Boskiej Częstochowskiej.

Cerkiew w Tyliczu

Cerkiew powstała w latach 1738 - 1744. Wcześniej istniała tutaj cerkwia miasteczkowa, która została rozebrana prawdopodobnie w 1640 r. na skutek sporów religijnych. Budynek w całości jest drewniany, konstrukcji zrębowej, trójdzielny z wieżą konstrukcji słupowej. Do nawy przylegają dwa pomieszczenia dla śpiewaków, tzw. kriłosy. Kriłosy nie występują w żadnej innej świątyni na terenie Łemkowszczyzny. Polichromia figuralno-ornamentalna z 1938 r. nawiązuje do obchodów jubileuszu 950-lecia Chrztu Rusi. Niestety ikonostas z XVIII w. jest niepełny. Część ikon znajduje się w muzeach w Nowym Sączu oraz we Lwowie, w tym ikona Świętych Kosmy i Damiana, co byli patronami świątyni. Obecnie świątynia jest kościołem cemntarnym, rzymskokatolickim, a owe kriłosy pełnią funkcję kaplic bocznych. Cerkiew jest otwarta latem od początku czerwca do końca września.